Η ιστορία των προσωπικών υπολογιστών τα τελευταία 40 χρόνια

Στην ιστορική αυτή αναδρομή θα δούμε την εξέλιξη του προσωπικού υπολογιστή τα τελευταία 40 χρόνια χωρισμένα σε 4 δεκαετίες από το 80 μέχρι σήμερα. Σαν προσωπικό υπολογιστή θεωρούμε την υπολογιστική συσκευή που χρησιμοποιεί ο μέσος άνθρωπος σε διάφορες μορφές. Είτε μιλάμε για τον κλασικό επιτραπέζιο υπολογιστή ή για κινητές συσκευές όπως laptop, tablet και έξυπνα τηλέφωνα.

Δεκαετία 80 - 90

Τα γενικά χαρακτηριστικά αυτής της δεκαετίας είναι η μικρή διείσδυση των υπολογιστών στα σπίτια του κόσμου, το υψηλό κόστος των πρώτων υπολογιστών, οι μικρές δυνατότητες τους αλλά και ο ενθουσιασμός και το μεράκι που έδειξαν οι πρώτοι χρήστες. Την δεκαετία αυτοί κάνουν την είσοδό τους στην ιστορία των υπολογιστών εταιρίες όπως η Microsoft και η Apple οι οποίες παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο και σήμερα. Το ίντερνετ είναι ακόμα άγνωστο στις μάζες και φυσικά εταιρίες όπως η Google και το Facebook δεν έχουν γεννηθεί ακόμα.

Οι πρωταγωνιστές της δεκαετίας

Οι εταιρίες Apple, Commodore και IBM θα παίξουν βασικό ρόλο στην δημιουργία των πρώτων προσωπικών υπολογιστών ακόμα και πριν από το 1980. Μοντέλα όπως ο PET της Commodore (1977), ο Apple II (1977) και ο IBM PC (1981) χαρακτηρίζουν με την παρουσία τους την αρχή της δεκαετίας. Πρόκειται για επιτραπέζιους υπολογιστές όχι πολύ μεγάλων διαστάσεων, οι οποίοι απευθύνονται στον μέσο χρήστη αλλά και στον επαγγελματία.

Οι πωλήσεις

Οι μεγάλες εταιρίες της εποχής όπως είναι η Apple, η IBM και η Commodore πουλάνε μόλις μερικές χιλιάδες υπολογιστές τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας τους. Στο τέλος της δεκαετίας όμως οι πωλήσεις τους θα φτάσουν στα εκατομμύρια. Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως οι παγκόσμιες συνολικές πωλήσεις υπολογιστών ήταν περίπου 724 χιλιάδες το 1980, 7.5 εκατομμύρια το 1985 και 20 εκατομμύρια το 1990. Όλα έδειχναν πως πρόκειται για μια αγορά που θα αυξάνεται γεωμετρικά χρόνο με το χρόνο. Η επανάσταση που έφερε ο προσωπικός υπολογιστής μόλις είχε ξεκινήσει.

Το κόστος των πρώτων προσωπικών υπολογιστών

Οι χρήστες που θα αποκτήσουν υπολογιστή στη δεκαετία του 80 θα πρέπει να βάλουν γερά το χέρι στην τσέπη. Για παράδειγμα το 1984 ο υπολογιστής Macintosh της Apple κόστιζε 2.500 δολάρια, δηλαδή με αναγωγή στο σήμερα περίπου 6.000 δολάρια. Ο συγκεκριμένος υπολογιστής ήταν μπροστά από την εποχή του, ωστόσο την χρονία που βγήκε το μόνο που μπορούσε να κάνει κάποιος με αυτόν ήταν να γράφει κείμενα και να κάνει απλές ζωγραφιές με την εφαρμογή MacPaint. Ο διάσημος IBM PC το 1981 κοστίζει 1.565 δολάρια ενώ ο IBM XT που βγαίνει το 1983 και διαθέτει ενσωματωμένο σκληρό δίσκο κοστίζει 5000 δολάρια έχοντας ένα πιο επαγγελματικό προφίλ. Ωστόσο και οι πιο φθηνοί υπολογιστές δεν ήταν προσιτοί με τα σημερινά δεδομένα. Για παράδειγμα ο Amstrad 6128 κόστιζε 700 δολάρια το 1985 δηλαδή πάνω από 1.500 δολάρια με σημερινές τιμές. Το υψηλό κόστος πρακτικά σημαίνει πως ο υπολογιστής δε ήταν προσιτός σε όλους. Οι άνθρωποι που ήταν όμως έτοιμοι να ξοδέψουν αρκετά για αυτήν την πολλά υποσχόμενη συσκευή το έκαναν με μεράκι και ενθουσιασμό. Πολλοί εμβάθυναν τόσο στην χρήση όσο και στον προγραμματισμό του υπολογιστή. Παράλληλα σε ένα παρθενικό χώρο δημιουργήθηκε πεδίο για μικρές και μεγάλες εταιρίες λογισμικού.

Λειτουργικά συστήματα

Οι προσωπικοί υπολογιστές προσπαθούσαν να βρουν το δρόμο τους και παράλληλα αναπτύσσονται διάφορα λειτουργικά συστήματα. Τα περισσότερα από αυτά είναι “Γραμμής εντολών”. Απουσιάζει δηλαδή το γραφικό περιβάλλον και πολλές φορές ακόμα και το ποντίκι. Η λειτουργία του υπολογιστή γίνεται με εντολές από το πληκτρολόγιο και οι εφαρμογές φορτώνονται μια μια ξεχωριστά χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα να λειτουργήσουν δύο ή περισσότερες εφαρμογές ταυτόχρονα.

Λειτουργικό - CP/M

Το CP/M ξεκίνησε το 1974 και βασιζόταν στον επεξεργαστή της Intel 8080. Δημιουργήθηκε από τον Gary Kildall και ήταν το κυρίαρχο λειτουργικό σύστημα τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 80. Το CP/M είχε περιβάλλον γραμμής εντολών και βασιζόταν στη χρήση της δισκέτας που ήταν το βασικό εξάρτημα των υπολογιστών της δεκαετίας. Μεγάλο πλεονέκτημα του λειτουργικού ήταν ότι μπορούσε να μεταφερθεί εύκολα σε διαφορετικούς υπολογιστές, αρκεί να είχαν επεξεργαστή 8080 ή Z80. Η χρήση του CP/M έδωσε ένα στάνταρ συμβατότητας μεταξύ των πολλών μηχανημάτων που κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή, μια που πλέον θα μπορούσαν να έχουν το ίδιο λειτουργικό και κατά επέκταση και λογισμικό.

Λειτουργικό - MS-DOS

Η καριέρα του MS-DOS ξεκίνησε με την είσοδο του στην αγορά σαν προτεινόμενο λειτουργικό στον IBM PC το 1981 με το όνομα PC-DOS. Το PC-DOS αντέγραφε πολλές από τις λειτουργίες του CP/M. Ωστόσο έγινε δημοφιλές και επικράτησε στην αγορά σε βάρος του τελευταίου κυρίως λόγο της υποστήριξης που είχε από την κυρίαρχη εκείνη την εποχή εταιρία στο χώρο των υπολογιστών IBM.

Λειτουργικό - Mac OS

Τη δεκαετία αυτή κάνουν το ντεμπούτο τους λειτουργικά συστήματα με γραφικό περιβάλλον, όπως είναι το λειτουργικό του Macintosh Mac OS της Apple το 1984. Το λειτουργικό αυτό είχε επιρροές από την τεχνολογία που αναπτυσσόταν στην Xerox PARC τα προηγούμενα χρόνια και για την εποχή του ήταν ένα πρωτοποριακό σύστημα. Το Mac OS εισάγει το γραφικό περιβάλλον επικοινωνίας στους προσωπικούς υπολογιστές ενώ προώθει και την αποκλειστική χρήση ποντικιού που ήταν κάτι ασυνήθιστο για την εποχή.

Λειτουργικό - Amiga Workbench (AmigaOS)

Το Amiga Workbench ήταν το λειτουργικό των δημοφιλών υπολογιστών Amiga της δεκαετίας του 80 από την εταιρία Commodore και αργότερα μετονομάστηκε σε AmigaOS. Είχε γραφικό περιβάλλον και οι υπολογιστές της σειράς Amiga υποστήριζαν χρώμα, είχαν καλές επιδόσεις στον τομέα των γραφικών αλλά απέτυχαν να κυριαρχήσουν στην αγορά.

Ο υπολογιστής Amiga 1000 με το λειτουργικό AmigaOS το 1985

Λειτουργικό - Windows 1.0

Το 1985 κάνουν την εμφάνιση τους τα Windows με την έκδοση 1.0 και τις εμφανείς επιρροές που είχαν από το Mac OS της Apple. Η συγκεκριμένη έκδοση έδωσε το έναυσμα για τη δικαστική διαμάχη μεταξύ της Apple και της Microsoft για κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων του λειτουργικού συστήματος της Apple.

Οι δυνατότητες των προσωπικών υπολογιστών

Οι δυνατότητες των υπολογιστών της εποχής ήταν πολύ περιορισμένες. Για παράδειγμα μια χαρακτηριστική ταχύτητα της εποχής ήταν τα 4 Mhz ενώ σήμερα ένα φθηνό Smartphone έχει περισσότερο από 1 GHz συχνότητα λειτουργίας. Αυτό σημαίνει 250 φορές περισσότερους κύκλους εντολών. Στην πραγματικότητα το χάσμα είναι ακόμα μεγαλύτερο από την παραπάνω περιγραφή. Ένας ισχυρός επεξεργαστής στη δεκαετία του 80 μπορούσε να εκτελέσει περίπου 10 εκατομμύρια πράξεις κινητής υποδιαστολής. Ένας σημερινός, καλός σχετικά, επεξεργαστής προσωπικού υπολογιστή μπορεί να εκτελέσει πάνω από 30 δισεκατομμύρια πράξεις. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως εκτελούνται 3000 φορές περισσότερες πράξεις ανά δευτερόλεπτο. Μια άλλη σύγκριση στη μνήμη RAM των υπολογιστών θα μας αποκαλύψει πως τα 128 Kb μνήμης των Amstrad και Macintosh της δεκαετίας του 80 είναι 60.000 φορές μικρότερη της σημερινής τυπικής μνήμης των 8 GB με την οποία συνοδεύεται ένα αξιοπρεπές Laptop.

Οι εφαρμογές της δεκαετίας

Τη δεκαετία αυτή οι χρήστες πολύ συχνά προγραμματίζουν τις δικές τους εφαρμογές με γλώσσες υψηλού επιπέδου σαν την Basic και την Pascal. Ωστόσο υπάρχουν και οι γνωστές εφαρμογές γραφείου όπως οι απλοί κειμενογράφοι, τα υπολογιστικά φύλλα και οι βάσεις δεδομένων που συνήθως συνοδεύουν τους υπολογιστές της εποχής.

Η εφαρμογή WordPerfect

Το WordPerfect ήταν μια εφαρμογή επεξεργασίας κειμένου που μπορούσε να λειτουργήσει σε μη γραφικό παραθυρικό περιβάλλον με μόνη τη χρήση πληκτρολογίου. Στην εποχή μας και με προγράμματα όπως το MS Word μας φαίνεται περίεργο πως μπορούσε κάποιος να χρησιμοποιεί επεξεργαστή κειμένου χωρίς να χρησιμοποιεί γραμμές εργαλείων, αναδυόμενα παράθυρα και ποντίκι. Παρόλα αυτά, το WordPerfect αποτελούσε το καθιερωμένο πρόγραμμα για την συγγραφή κειμένων στον επιχειρηματικό κόσμο όσο μεσουρανούσε το MS-DOS.

Η εφαρμογή Microsoft Word

Τη δεκαετία του 80 έχουμε και το ξεκίνημα της ιστορικά πετυχημένης εφαρμογής Microsoft Word, με την πρώτη έκδοση για DOS για τον IBM PC το 1983. Έχει ενδιαφέρον να αναφέρουμε πως σε γραφικό περιβάλλον το Word ξεκίνησε σαν εφαρμογή του λειτουργικού Mac OS της Apple για τον υπολογιστή Macintosh. Αν κάποιος αγνοούσε την ιστορία των δύο εταιριών δύσκολα θα φανταζόταν πως το πετυχημένο προϊόν της Microsoft είχε κάνει το ντεμπούτο του στον βασικό του ανταγωνιστή. Μη ξεχνάμε πως η κόντρα για το ποιο είναι καλύτερο λειτουργικό υπάρχει ακόμα και σήμερα με φανατικά στρατόπεδα που θεωρούν είτε τα Windows είτε το Mac Os το καλύτερο λειτουργικό.

Lotus 1-2-3

Το Lotus 1-2-3 είναι μια ξεχασμένη σήμερα, αλλά πολύ επιτυχημένη εφαρμογή της δεκαετίας του 80. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα δημιουργίας υπολογιστικών φύλλων που ξεκίνησε το 1983 και κυριάρχησε στην αγορά μετά το VisiCalc το οποίο με τη σειρά του είχε ορίσει με την παρουσία του τη συγκεκριμένη κατηγορία λογισμικού. Η δομή του Lotus 1-2-3 μοιάζει με το σημερινό Excel και το ενδιαφέρον είναι πως λειτουργούσε ικανοποιητικά σε περιβάλλον DOS παρά το γεγονός πως δεν υπήρχαν οι ευκολίες ενός παραθυρικού λειτουργικού.

Πρόγραμμα ΠΡΟ-ΠΟ

Το 80 δεν υπήρχε το “Στοίχημα” στους αγώνες ποδοσφαίρου υπήρχε όμως το ΠΡΟ-ΠΟ στο οποίο καλούσαν τον παίκτη να κάνει πρόβλεψη για 13 αγώνες ποδοσφαίρου που γινόντουσαν μέσα στην αγωνιστική περίοδο κάθε Κυριακή. Η απουσία αυτόματων συστημάτων έδωσε την ευκαιρία σε ενθουσιώδεις προγραμματιστές να φτιάξουν λογισμικό δημιουργίας συστημάτων στο ΠΡΟ-ΠΟ. Ακόμα και στον ταπεινό Amstrad 6128 μπορούσε να εντοπίσει κάποιος τέτοιες προσπάθειες.

Παιχνίδια

Πέρα όμως από τα μοντέλα υπολογιστών της πρώτης πενταετίας που είχαν και ένα πιο επαγγελματικό προφίλ υπήρχαν και μοντέλα πιο προσιτά με τιμές από 500 με 1000 δολάρια. Κάποια από τα φθηνά μοντέλα όπως είναι οι υπολογιστές Spectrum, Amstrad αλλά και Amiga είχαν περισσότερο χρήση παιχνιδομηχανής χωρίς να σημαίνει πως δεν έτρεχαν και πιο σοβαρές εφαρμογές. Τα παιχνίδια δύο διαστάσεων ευδοκιμούν. Πρόκειται για απλά παιχνίδια στην κατασκευή τους με λίγα χρώματα και χαμηλή ανάλυση. Ωστόσο τα παιχνίδια αυτά ήταν ότι καλύτερο μπορούσε να έχει κάποιος εκείνη την εποχή στο σπίτι του. Η γοητεία των παιχνιδιών είναι μεγάλη παρά το απλοϊκό τους προφίλ. Ο υπολογιστής, για τον τυχερό που τον διαθέτει, γίνεται ο πόλος έλξης της γειτονιάς. Νέοι συγκεντρώνονται για να δουν το πολυπόθητο μηχάνημα και να θαυμάσουν τα πρωτόγνωρα για την εποχή τους παιχνίδια.

Χαρακτηριστικό όπως έχει αναφερθεί ξανά είναι η μικρή ανάλυση των πρώτων προσωπικών υπολογιστών. Η μέγιστη κάθετη ανάλυση που υποστηρίζουν οι υπολογιστές της εποχής φτάνει μετά βίας τα 200 pixel όταν το ξεπερασμένο για την εποχής μας HD έχει σαν στάνταρ τα 1080 pixel. Τα παιχνίδια είναι δύο διαστάσεων με απλά γραφικά. Τα pixel είναι χοντροκομμένα ενώ και η χρήση χρωμάτων είναι περιορισμένη και πολλές φορές οι προγραμματιστές χρειάζεται να καταφύγουν σε πατέντες για να χρησιμοποιήσουν περισσότερα χρώματα. Στις περισσότερες φορές χρησιμοποιούνται 4 ή 16 χρώματα ενώ ειδικές τεχνικές επιτρέπουν και τα 256 με υποβάθμιση στην ανάλυση. Ο ήχος και αυτός σχετικά πρωτόγονος στα περισσότερα μοντέλα περιορίζεται σε μπιπ και παραμορφωμένους θορύβους χαμηλής έντασης.

Ο ρόλος της δισκέτας

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως τα προγράμματα εκείνη την εποχή φορτώνονταν στον υπολογιστή μέσα από τη συνεχόμενη εναλλαγή δισκετών. Λίγα συστήματα υποστήριζαν σκληρό δίσκο. Στους περισσότερους υπολογιστές θα έπρεπε να τοποθετείς κάποια δισκέτα για να φορτώσεις το λειτουργικό σύστημα και κάποια άλλη δισκέτα για την εφαρμογή που σε ενδιαφέρει. Δεν είναι μάλιστα περίεργο μια εφαρμογή προκειμένου να τρέξει να πρέπει ο χρήστης να εναλλάσσει αρκετές δισκέτες. Για παράδειγμα αν κάποιος έπαιζε κάποιο παιχνίδι με αρκετά KB χωρητικότητας, οι πίστες ήταν μοιρασμένες σε δισκέτες και η μετάβαση στα προχωρημένα επίπεδα συνοδευόταν και από την αντίστοιχο βάλε - βγάλε των δισκετών.

Τα πρότυπα της δεκαετίας ήταν οι δισκέτες 5 και 1/4 ιντσών με μέγιστη χωρητικότητα τα 720 KB και οι δισκέτες 3 1/2 ιντσών με χωρητικότητα 1.4 Μb. Η χωρητικότητα όμως των παραπάνω δισκετών ήταν αρκετά μικρότερη στις αρχές της δεκαετίας. Για παράδειγμα η δισκέτα του Macintosh το 1984 είχε χωρητικότητα μόλις 400 KB που ήταν μεγαλύτερη όμως από τη δισκέτα του IBM PC XT που είχε χωρητικότητα 360 KB.

Αξίζει να γίνει αναφορά και στις μαγνητικές ψηφιακές κασέτες των αρχών του 80. Οι κασέτες δούλευαν σειριακά και με πολύ αργές ταχύτητες. Για να φορτωθεί ένα πρόγραμμα θα έπρεπε η ταινία της κασέτας να γυρίσει στην αρχή της και μετά να αρχίσει να διαβάζει όλο το κομμάτι της ταινίας που είχε το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Η όλη διαδικασία πολλές φορές χρειαζόταν αρκετά λεπτά για να φορτώσει κάποιο παιχνίδι ή εφαρμογή.

Οι εκτυπωτές της εποχής

Την συγκεκριμένη δεκαετία κυριαρχούν οι κρουστικοί εκτυπωτές (Dot Matrix). Οι συγκεκριμένοι εκτυπωτές μπορούν να εκτυπώσουν τις περισσότερες φορές μόνο ασπρόμαυρα και είναι αρκετά θορυβώδεις και αργοί. Η τεχνολογία τους βασίζεται στη μετακίνηση μια κεφαλής και στην πρόσκρουση ακίδων που εναλλάσσονται ανάλογα με το γράμμα που εκτυπώνουν ενώ φυσικά η εκτύπωση θα πρέπει να γίνει σειριακά γράμμα γράμμα και γραμμή γραμμή.

Αξίζει να σημειωθεί πως στη συγκεκριμένη δεκαετία εμφανίζονται στην αγορά και οι πρώτοι εμπορικοί εκτυπωτές Laser για υπολογιστές. Για παράδειγμα το 1986 εμφανίζεται ο Apple LaserWriter για τους υπολογιστές Apple Macintosh. Την ίδια χρονιά κάνει και την εμφάνιση της η σειρά HP LaserJet. Με την είσοδο των συγκεκριμένων μοντέλων ξεκινάει η επιτραπέζια τυπογραφία στους υπολογιστές με υψηλό κόστος όμως για την εποχή. Για παράδειγμα οι φθηνότεροι εκτυπωτές Laser της δεκαετίας κόστιζαν πάνω από 2500 δολάρια.

Επιγραμματικά

Την πρώτη δεκαετία των προσωπικών υπολογιστών έχουμε συνήθως μοντέλα χωρίς σκληρό δίσκο, με λειτουργικό γραμμής εντολών και μονόχρωμη ή έγχρωμη οθόνη περιορισμένων χρωμάτων και γραφικών. Τα παιχνίδια είναι πρωτόγονα χαμηλής ποιότητας εικόνας και ήχου και οι εφαρμογές δεν κάνουν εκτεταμένη χρήση γραφικών. Ο προσωπικός υπολογιστής δείχνει πως είναι το μέλλον αλλά εκτός από τις επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται την επεξεργαστική ισχύ των μηχανημάτων ο υπολογιστής στο σπίτι ελάχιστα είναι χρήσιμος και παίζει περισσότερο το ρόλο της παιχνιδομηχανής.

Συνέχεια - Ιστορία υπολογιστών (Δεκαετία 90 - 2000)